Jak wyglądały ziemie dzisiejszej gminy Kołbaskowo na Wielkiej Mapie Księstwa Pomorskiego autorstwa Lubinusa. Znajdziemy na niej miejscowości, których nazwy brzmią znajomo, jak Pritzlow, Smellentin, Boblin czy Pargow. Przyjrzyjmy się temu arcydziełu sztuki kartograficznej.
Wielka Mapa Księstwa Pomorskiego autorstwa Ailhardusa Lubinusa to jedno z najważniejszych dzieł kartograficznych XVII wieku, które dostarcza nam niezwykłego wglądu w historyczny krajobraz Pomorza. Na mapie tej możemy odnaleźć kilkanaście miejscowości, które dzisiaj stanowią część gminy Kołbaskowo. Przenieśmy się więc na chwilę w przeszłość i przyjrzyjmy się, jak wyglądały ziemie tej części Pomorza na mapie sprzed czterystu lat.
Spacer po naszych terenach
Zaczniemy wędrówkę od rzeki Odry, którą łatwo odnaleźć na mapie. Nad jej brzegiem zaznaczono Stettin, czyli dzisiejszy Szczecin – jedno z głównych miast regionu. Wzdłuż rzeki, na południe, rozciągają się miejscowości, które dziś znajdują się w granicach gminy Kołbaskowo. Pierwszą z nich jest Gustow, dziś znane jako Ustowo, a tuż obok – Curow, współczesny Kurów. Następnie napotkamy Niderzadel, czyli Siadło Dolne, a dalej – Schillersdorp, które odpowiada dzisiejszym Moczyłom. Tuż w pobliżu znajdują się Hogensadel (Siadło Górne), Scheningen (Kamieniec), Pargow (Pargowo) oraz Kolbijzow (Kołbaskowo). Warto zauważyć, że nazwa ostatniej z tych miejscowości na mapie Lubinusa jest nieco nieczytelna. Podróżując po mapie, udając się na północ od Kołbaskowa, wzdłuż dzisiejszej granicy polsko-niemieckiej, natrafimy na następne miejscowości, kolejno – Smellentin, Barenslow, Boblin i Stuven, które odpowiadają dzisiejszym: Smolęcinowi, Barnisławowi, Bobolinowi i Stobnu. Następnie, skręcając na wschód, natrafimy na miejscowość Prilup, czyli współczesny Przylep, a dalej kierując się na południe, dotrzemy do Mandelkow (Będargowo), Lut. Renekendorp (Warzymice) i Pritzlow (Przecław).
Błędy i nieścisłości na mapie Lubinusa
Na mapie znajdziemy także miejscowość o nazwie Radekow, umieszczona jest przez autora na wysokości Smętowic. Może to być błąd, bowiem obecna miejscowość Radekow znajduje się kilka kilometrów na południowy-zachód, obecnie w granicach Niemiec. Błędne wydaje się także zlokalizowanie Karwowa. Na mapie widnieje miejscowość Carow, ale usytuowana jest pomiędzy Mierzynem a Przylepem.
Ailhardus Lubinus zaznaczył także, w których miejscowościach znajdowały się kościoły. To świadczy o znaczeniu religii w ówczesnym życiu społecznym, a także o dbałości autora mapy o szczegóły dotyczące przestrzeni sakralnej w regionie.
To arcydzieło kartografii
Wielka Mapa Księstwa Pomorskiego to monumentalne dzieło stworzone przez Ailhardusa Lubinusa, kartografa, matematyka i teologa. Lubinus poświęcił sześć lat na wykonanie mapy, podczas których dokonał ponad pięciu tysięcy obserwacji terenowych. Jego praca była niezwykle precyzyjna, co pozwoliło uzyskać mapę, na której dokładność pomiarów wynosiła średnio 13 kilometrów, co w kontekście XVII wieku jest imponującym wynikiem. Mapa została stworzona na zlecenie księcia pomorskiego Filipa II, który uważał, że Pomorze, podobnie jak inne regiony Europy, powinno posiadać dobrze opracowaną mapę. Jej sporządzenie było możliwe dzięki zastosowaniu nowoczesnych jak na tamte czasy narzędzi – astrolabium, kwadrantu i laski Jakuba do pomiaru odległości. W wyniku tego powstała mapa w skali 1:235000, przedstawiająca cały obszar Księstwa Pomorskiego z wyspami Rugią, Uznamem i Wolinem, w formacie 2,21 x 1,25 metra.
Dzieło Lubinusa było szeroko cenione i stanowiło ważny punkt odniesienia w kartografii europejskiej. Niestety, wiele egzemplarzy zaginęło w czasie wojen, a te, które przetrwały, były wielokrotnie odbijane. Mapa Lubinusa przetrwała do dzisiaj dzięki staraniom badaczy i historyków, którzy odzyskali i ocalili te unikalne arkusze kartograficzne. Mapa Lubinusa miała wiele wydań i stanowiła bazę dla prac późniejszych kartografów. Mapę oryginalną (czyli wydania z 1618 oraz 1758 roku) posiadają tylko niektóre biblioteki i muzea, m.in. Zamek Książąt Pomorskich w Szczecinie.
