W nocy z soboty na niedzielę przechodzimy z czasu zimowego na letni. Jednak większość Polaków jest zdania, by czasu nie zmieniać w ogóle. Według ankiety przeprowadzonej kilka lat temu przez Komisję Europejską, aż 95 proc. Polaków opowiedziało się za likwidacją zmian czasu. To najwyższy wynik w Europie. I co teraz?
Skąd się wzięła zmiana czasu?
Pierwszym, który poruszył temat dostosowywania czasu do światła dziennego, był Benjamin Franklin. W 1784 roku opublikował w gazecie artykuł, w którym sugerował, by ludzie kładli się spać i wstawali wcześniej, co miało przyczynić się do oszczędności świec i oleju do lamp. Był to jednak bardziej żartobliwy tekst niż rzeczywista propozycja zmian.
O marnowaniu światła dziennego
Jednak w 1907 roku angielski budowniczy William Willett potraktował temat znacznie poważniej. Opublikował broszurę "The Waste of Daylight" ("Marnowanie światła dziennego"), w której przekonywał, że wcześniejsze budzenie się ludzi pozwoliłoby zaoszczędzić energię na oświetleniu. Willett zaproponował przesuwanie zegarów o 80 minut w okresie letnim. Jego pomysł nie spotkał się z zainteresowaniem brytyjskiego rządu.
Dopiero w czasie I wojny światowej Niemcy, jako pierwsi na świecie, wprowadzili czas letni w celu oszczędzania węgla i energii. 30 kwietnia 1916 roku w Rzeszy i sojuszniczych Austro-Węgrzech oraz na okupowanych terenach Polski i Bałkanów, czas przesunięto o godzinę do przodu. Szybko dołączyły do nich inne kraje, w tym Wielka Brytania i Stany Zjednoczone.
W Polsce zmiana czasu została wprowadzona między I a II wojną światową tylko raz, w 1919 roku. Potem kilkukrotnie ją przywracano i znoszono – m.in. w czasie II wojny światowej oraz w PRL. Do 1995 czas letni w Polsce był odwoływany w ostatnią niedzielę września, a wprowadzany w ostatnią niedzielę marca, tak jak obecnie. Wcześniej dni zmiany czasu w Polsce były ogłaszane w Monitorze Polskim i tak na przykład w 1964 zmiana czasu na letni nastąpiła dopiero 31 maja, a na standardowy (nazywany potocznie zimowym) 27 września. Obecnie stosujemy system dwóch zmian w roku od 1977 roku.
Czy zmiana czasu ma sens?
Kiedyś wierzono, że przestawianie zegarków przynosi korzyści ekonomiczne – oszczędza prąd, zwiększa produktywność. Dzisiaj coraz więcej badań pokazuje, że korzyści te są niewielkie, a negatywne skutki zmiany czasu są bardziej odczuwalne niż dawniej. To problemy zdrowotne – rozregulowanie zegara biologicznego, bezsenność, większa liczba zawałów serca tuż po zmianie czasu. Także obniżona produktywność – trudności w koncentracji, zmęczenie, zwiększone ryzyko wypadków w pracy i na drodze. Przeciwnicy zmiany czasu podkreślają też brak realnych oszczędności. Ich zdaniem współczesne zużycie energii nie jest już tak silnie uzależnione od oświetlenia naturalnego.
Co się zmieni po przejściu na czas letni?
Od jutra zaczniemy funkcjonować według czasu letniego, co oznacza, że słońce będzie później zachodzić, a dzień będzie wydawał się dłuższy.
W praktyce oznacza to więcej światła wieczorem, co sprzyja aktywności na świeżym powietrzu. Jednak tej nocy śpimy krócej. Nasz organizm może potrzebować kilku dni na dostosowanie się do nowego rytmu.
Kiedy wrócimy do czasu zimowego? 26 października. Wówczas cofniemy zegarki o godzinę i odzyskamy brakującą godzinę snu. Chyba że... zmiana czasu zostanie zniesiona.
Kiedy koniec zmian czasu?
W 2019 roku Parlament Europejski podjął decyzję o zniesieniu zmian czasu, ale do dziś nie wdrożono jej w życie. Każdy kraj członkowski miał wybrać, czy chce pozostać przy czasie letnim, czy zimowym. Brak jednomyślności sprawił, że sprawa utknęła w martwym punkcie. W Polsce nadal obowiązuje rozporządzenie Prezesa Rady Ministrów z 2022 roku, które przewiduje zmiany czasu do 2026 roku. Po tym terminie teoretycznie moglibyśmy zaprzestać przestawiania zegarków, jeśli władze zdecydują się na taki krok.
Zmiana czasu obowiązuje obecnie w około 70 krajach na całym świecie, na przykład w Stanach Zjednoczonych, Kanadzie, większości krajów Unii Europejskiej, a także Australii i Nowej Zelandii. Jednak wiele państw zrezygnowało z tej praktyki, decydując się na stały czas letni lub zimowy. Do krajów, które nie zmieniają czasu, należą m.in. Islandia, Białoruś, Rosja, Japonia, Chiny, Indie, Turcja oraz Brazylia i Argentyna.
